Samenvatting
Leren met collega’s is geschreven vanuit de gedachte dat professioneel
werken tegenwoordig steeds meer ‘permanent leren’ en ‘persoonlijke
ontwikkeling’ vraagt.
De
oude Grieken leerden met elkaar in zuilengalerijen bij tempels. Woorden
en namen als ‘stoïcijns’, ‘peripatetisch’ en ‘de
tuin van Epicurus’ herinneren daar nog aan. Onder de azuren hemel
en tegenover weidse vergezichten namen zij in alle rust de tijd om te
leren. Het woord ‘school’ betekent dan ook in het oude Grieks ‘vrij
zijn’, ‘niets om handen hebben’. Leren met collega’s
wil eenzelfde klimaat scheppen in het hart van de moderne professionele
werkplek.
Erik de haan vraagt van
zijn lezers de durf om samen met collega’s
- de rust en vrijheid te organiseren om aan professionalisering te
werken
- de eigen sterke en zwakke kanten te tonen en te bespreken,
- de grenzen van aanwezige expertise op te zoeken en te overschrijden
- dit zoeken en verkennen als essentieel onderdeel van het eigen werk
te zien.
Zo is Leren
met collega’s een boek voor alle collega’s die
elkaar nodig hebben om bij te blijven
en die zich aan elkaar durven en willen ‘spiegelen’.
In de tweede
druk met
drie nieuwe methodieken en vier nieuwe hoofdstukken over keuzes,
ontwikkelingsstadia, ervaringen en opbrengsten van leergroepen, is
Leren met collega's uitgegroeid tot een handboek voor alle collega's
die op zoek gaan naar leren in het hart van de moderne werkplek.
In de herziene derde druk staan opnieuw drie nieuwe methodieken en drie nieuwe hoofdstukken met onder meer een introductie tot virtuele intercollegiale consultatie en een recente praktijkcasus met maar liefst 700 consultatiegroepen in een periode van vijf jaar.
De gepresenteerde werkvormen zijn veelvuldig toegepast
door de auteur. Inhoud
Inhoud Leren met Collega’s Derde Druk
Voorwoord XI
DEEL I
INTERCOLLEGIALE CONSULTATIE 1
Introductie: professionaliseren door gezamenlijke reflectie 3
1 Intercollegiale toetsing en intervisie:
 overeenkomsten en verschillen 4
Intercollegiale toetsing: de professie centraal 4
Intervisie: de professional centraal 6
Intercollegiale toetsing en intervisie: het belangrijkste verschil 7
Samenvatting 9
2 Wat of wie is eigenlijk aan de orde? 10
Samenvatting 14
3 De kunst van het vragen stellen 15
Gesloten en gerichte vragen 15
Open vragen 16
Vragen om voorzichtig mee te zijn 18
Vragen om op terug te vallen 19
Ordenen en samenvatten 20
Samenvatting 21
4 Consultatiemethodieken 23
Korte introductie van alle methodes 24
a. De toetsingsmethode 28
b. De terugkoppelingsmethode 29
c. De probleemoplossende methode en de Balintmethode 30
d. De leer- en onderzoekmethode 32
e. De dominante-ideeënmethode 33
f. De U-methode 34
g. Leren van successen 35
h. De tienstappenmethode 36
i. De vijfstappenmethode 38
j. De roddelmethode 39
k. De clinicmethode 41
l. De verhaalmethode 42
m. De hologrammethode 43
n. Organisatieopstellingen 44
Samenvatting 45
5 Het kiezen van de juiste consultatiemethodiek 46
Samenvatting 49
6 Leer- en oefenmethodieken 50
Introductie van de drie methodes 50
a. De dialoogmethode 56
b. De zelfobservatiemethode 57
c. De begeleidersmethode 58
Samenvatting 59
7 Condities voor intercollegiale toetsing en
intervisie 60
Vrijheid 60
Veiligheid 60
Vertrouwelijkheid 61
Verwachtingen 61
Voorbereiding en nazorg 62
Voorwaarden voor in te brengen praktijkvragen 63
Samenvatting 63
DEEL II
BEGELEIDING 65
Introductie: begeleiding van consultatiegroepen 67
8 Rol van de begeleider 69
Wie neemt deze rol op zich? 69
Begeleiding van intercollegiale toetsing 70
Begeleiding van intervisie 71
Samenvatting 72
9 Methodische invulling van de begeleidersrol 73
a. Starten en kiezen van methode 73
b. Het inbrengen van het vraagstuk 74
c. Het stellen van de vragen 75
d. Het uitwisselen van ideeën, visies, probleembeschrijvingen enz. 75
e. Het adviseren 76
f. Het evalueren 76
Samenvatting 77
10 Zorgen voor leren aan twee kanten 78
Uitstellen van het oordeel 78
Streven naar een open benadering 79
Relatie inbrenger en vraagstuk nagaan 80
De rollen omdraaien 80
Samenvatting 81
11 Feedback geven 82
Samenvatting 87
12 Oog hebben voor spiegelingen 88
a. Door de bril van de inbrenger: waar kijken we naar? 89
b. Het onderwerp wordt een brandpunt van herkenning 90
c. Spiegelingen van dan en daar 92
d. Gebrek aan focus: diffuse verstrooiing 96
Conclusie 99
Samenvatting 100
13 Stimuleren van ontwikkeling 101
Stimuleren van het consultatiewerk 101
Stimuleren van de groepsontwikkeling 104
Samenvatting 108
14 Omgaan met moeilijke momenten 109
Samenvatting 113
DEEL III
LEREN VAN ERVARINGEN 115
Introductie: geleerden over leren 116
15 Enkele begrippen en definities vooraf 118
Samenvatting 122
16 Vier leerstijlen 123
a. Divergeren 125
b. Assimileren 126
c. Convergeren 127
d. Accommoderen 128
e. Enkelvoudig leren 131
f. Tweevoudig leren 131
g. De volledige cyclus van ervaringsleren 132
Samenvatting 134
17 Leren beter te leren 135
1 ‘Metaleren’ 135
2 Zelfsturing bij leren 136
3 Begeleiding van leren 136
Samenvatting 141
18 Opwaartse spiralen: een leven lang leren 142
Samenvatting 145
19 Neerwaartse spiralen:
fantasieën en beperkingen 146
Het ongenoeglijke en onverkwikkelijke van leren 146
Pogingen om de spiralen te doorbreken 149
Samenvatting 154
DEEL IV
VAN CONSULTATIE- NAAR LEERGROEPEN 155
Introductie: grenzen aan intercollegiale consultatie 157
20 Intercollegiale consultatie als aanvulling op opleiding en werkpraktijk 159
Hoe past intercollegiale consultatie in de leercirkel van Kolb? 159
Wat zijn voordelen van intercollegiale consultatie? 161
Wat zijn manco’s bij het leren in intercollegiale
consultatiegroepen? 162
Conclusie 163
Samenvatting 165
21 Verbreding I: kortcyclisch leren 166
Dit boek Leren met collega’s als EPBV-tje 169
Toepassing op intercollegiale toetsing en intervisie 169
Samenvatting 171
22 Verbreding II: action learning 172
Wat verstaan we onder action learning? 172
De belangrijkste principes van action learning 174
In het oog lopende verschillen met intercollegiale consultatie 175
Samenvatting 178
23 Verbreding III: zelfsturend leren en lerende netwerken 179
Wat verstaan we onder zelfsturing? 180
Wat is er nodig om tot zelfsturend leren met collega’s te komen? 181
Lerende netwerken als voorbeeld van zelfsturend leren 183
De belangrijkste principes van lerende netwerken 183
In het oog lopende verschillen met intercollegiale consultatie en action
learning 184
Samenvatting 187
24 Verbreding IV:
virtuele intercollegiale consultatie 188
Ghislaine Caulet & Erik de Haan
Wat verstaan we onder virtuele intercollegiale consultatie? 188
De belangrijkste principes van virtuele intercollegiale consultatie 190
Audio-intervisie als voorbeeld van virtuele intercollegiale consultatie 192
Voordelen van audio-intervisie 193
Uitdagingen van audio-intervisie 196
In het oog lopende verschillen met klassieke intercollegiale consultatie 201
Samenvatting 202
Bijlage A Observatieformulieren 203
A.1 Binair observatieformulier 203
A.2 Multiple choice observatieformulier 204
Bijlage B Logboeken 205
B.1 Logboek voor de deelnemers 205
B.2 Logboek voor de procesbegeleider 206
Bijlage C Een ezelsbrug voor het geven van feedback:
de vier G’s 207
C.1 Kritische feedback 207
C.2 Ondersteunende feedback 207
Bijlage D Inventarisatie van leerstijlen 209
Bijlage E Onderzoek naar intercollegiale consultatie:
Hoe leren deelnemers? 215
Onze onderzoeksvraagstelling 215
Resultaten 217
Conclusie 223
Bijlage F Een gemeenschap van lerende collega’s:
intercollegiale consultatie bij de BBC 224
Samen werken aan verandering 225
Leren met collega’s op vele niveaus 226
Reflecties van deelnemers en begeleiders 232
Conclusie 235
Literatuur 237
Index 240
|
